رُزبُران

گچ کاری هنری

کشوزنی

   برای کشو زنی سه گونه ابزار مورد استفاده قرار می گیرد که عبارت اند از :

الف- ابزاری که بر لبه ی جاسازی می خورد.

ب- ابزاری که فقط بر سطح کار می خورد و تکیه بر شِمشه دارد .

ج- ابزاری که سطح کار می خورد و در گوشه ی آن سوراخی تَعبیه گردیده که بوسیله ی ریسمانی به یک میخ متصل است.

بعد از خط اندازی زیر کار،معمولاً مراحل:گچ اندازی وکُشته کِشی با اَبزار وپنبه آب ،صورت می گیرد . برای اَبزار زنی از گچ خوش مایه که باید سفت تر از گچ گُل و و برگ سازی باشد، استفاده می شود .

وسایل ابزارزَنی

در کشوزنی از ابزارهای مختلفی به شرح زیر استفاده می شود :

1- برجسته کاری

2- کنده کاری و حکاکی

 3- حاشیه پخ

4- کنج

5- کاو مسطح

 6-تاج

 7- ابزار نیم گرد

 8-ابزار ربع گرد

 9- ابزار محدّب دارای مقطع مربع دایره

10-قاب- کاو

عمل کشوزَنی

   ابتدا از زاویه ی بین دیوار وسقف به مرکز کنج و با شعاع 15سانتی متر، دور تادور را با پرگار و یا باریسمان آغشته شده به رنگ علامت می زنیم و بعد شمشه ای به ضخامت 25 میلی متر را در سقف برابر با خط ریسمان می کوبیم . پس از علامت گذاری، محل ابزار زدن باید زخمی شود و به محل کار تعدادی میخ می کوبیم . پس از آماده شدن گچ، داخل شمشه را گچ اندازی می کنیم. بعد از سفت شدن، شمشه را به آرامی ضربه زده و از گچ جدا می کنیم. این عمل را دور تا دور سقف ادامه می دهیم. به این کار جاسازی می گویند .

کِشو، ابزاری اصلی در ابزار زنی است که ممکن است چوبی ،فلزی و یا از جنس pvc باشد.

این کشو در طرح ها و گونه های مختلف می تواند باشد. ابزار گچی را می توان در هر جا ومکانی استفاده کرد. روی دیوار،سقف ،کُنج ها ، سطح های ممتد و کشیده و...

 ابزار زنی  سطحی ترین فعالیت درشاخه ی گچبری است که گچبر مبتدی برا ی شروع کار ابتدا ابزار زن می شود .

اَندِلیک سازی (جاچراغی)  

   در واقع در سقف ها، پوشش به صورت کاذب می باشد که به فُرم ها و نوع های مختلف جهت زیباسازی درسقف هاازآن استفاده می گردد. سقف کاذب، سقفی است که به اسکلت ساختمان متصل بوده و بار آن به سازه ی اصلی ساختمان وارد می شود. در اندلیک سازی بین سقف اصلی و قسمت زیرین سازه ی اصلی، فضای خالی به وجود می آید که اندلیک ها می تواند صاف با ارتفاع محدود و یا به شکل های مختلف ساخته شوند .در این نوع سقف کاذب می توان از مصالح سبک استفاده نمود و قاب بندی آن به نحومناسبی به اسکلت  بندی ساختمان متصل شود تا ضربه و تکان های ناشی از زلزله به آن ها، موجب خرابی دیوارهای مجاور نگردد .

   در هر ساختمان به طور کلی پس از اتمام سفت کاری ،نازک کاری شروع می شود که رعایت اصول،روش هاو فنون و اجرای مناسب اندود کاری و پس از آن رنگ آمیزی، جلوه ای خاص به ساختمان می دهد .

ابزار و وسایلی که یک گچ کار نیاز دارد عبارتند از :آب – گچ – داربَست – شمشه ی آلومینیومی، چوبی و یا آهنی – گیره یا پُل یا شمع – استامبولی – ماله – کاردَک – لیسه ی پلاستیکی – هم زن – میخ – تیشه – شاقول – ریسمان – مداد – تراز و ....

سطحی را که می خواهیم گچ کنیم بنا به موقعیت آن، تعدادی گچ برجسته ی هم سطح یا هم تراز و یا هم شاقول روی سطح قرار داده و با شمشه قرار نهادن روی تمام کُروم ها (گچ های برجسته) و گچ کردن زیر شمشه ها، ریل هایی گچی درست کرده و در پایان گچ را مابین این ریل ها  مالیده و شمشه را روی ریل کشیده  که متناسب با صافی ریلهای گچی، سطح گچ کاری شده تخت می شود.

به طور کلی چهار نمونه گچ در گچ کاری قابل استفاده است:

الف – گچ آماده: گچی است که به صورت دوغ آب بوده و پس از مدتی سفت می شود و برای پرکردن فضا های تو خالی مناسب است .

ب – گچ عسلی: گچی است که مقدار گچ آن از آب آن به تناسب بیشتر باشد که محلولی مانند کشک به وجود می آید. این گچ پس از سفت شدن، سختی خاصی را به خود می گیرد. این گچ برای کروم گرفتن بسیارمناسب است.

ج – گچ دَستی: این گچ ،گچی سفت است که کمی آب را به گچ اضافه می کنند و گچ خمیر می شود .گچ دستی، مایع نمی تواند باشد و بسیار سفت می شود و مخصوص بند کردن جسمی به جسم دیگر است .

د – گچ کُشته: گچی است نرم ودیر سفت  که فرصت خوبی را به گچ کار برای صیقل دادن سطح گچ کاری شده می دهد  .

مقرنس

   زیباترین عنصر تزئین پَس تاق، مقرنس است. پس تاق عبارت است از چشمه یا گُنبد و نیم گنبد پوشش ایوان ،که باربَر بود  و در پس مقرنس و کاربندی است . استادان کاربند همه ی هنر خود را در آن ها به نمایش گزارده اند . شکل مقرنس بستگی به فکر و سلیقه ی آنان دارد. یعنی به تعداد استاد کاران کاربند، می تواند شکل  مقرنس ها متنوع باشد . اما کلیه ی آن ها با استفاده ازچند آلت محدود ساخته می شوند . تنها طرز قرار گرفتن آلت ها در کنار هم، تنوع مقرنس ها را سبب می شود. مهارت و هنر استاد کاربند در زیبایی ایجاد مقرنس ها، نقش اساسی واصلی را دارد .

   مقرنس به آنچه به شکل نردبان و پله پله ساخته شده باشد، گفته می شود که مانند آویزه هایی قندیل مانند ساخته می شود. همچنین مقرنس  به کوه هایی با رگه های افقی که خاک های زیرسنگهایش خالی شده باشد اطلاق می شود . در واقع مقرنس چیزی شبیه به پوزه ی آهو است .

موش پا – شاپَرک – تَخت (غیر منتظم – منتظم – لوزی ) – تُرنج – شمسه – طاس  – تَنوره – تی(T)،آلات اصلی تشکیل دهنده ی مقرنس هستند.

با توجه به اینکه با مصالح سنگین مانند آجر ،و یابا مصالح سبک تر مانند آیینه،کاشی و یا گچ ساخته شوند،اجرای مقرنس تفاوت می کند .

   آلت های مقرنس معمولاً مقداری به صورت عمودی ساخته می شوند و سپس با قوس مناسب به قطار بعدی می رسند.در کاشیکاری معمولاً دور هر آلت  مقرنس، یک کاشی باریک آبی رنگ(به رنگ های دیگر،نظیر سفید،سیاه و...نیز دیده شده) به نام حمیل قرار می گیرد و پس از آن کاشی کاری یا آجر کاری یا گچبری آلت ها انجام می شود.